Yazının Son Güncellenme Tarihi 10/04/2024 by .
1-Yabancı uyruklu kişi ile Türk vatandaşının evliliğinde boşanma mümkün mü?
Türkiye’de oturma izni bulunan ve yabancı kimlik numarası almış kişiler Türkiye’de boşanma davası açabilirler. Yabancı kişinin eşi yurt dışında olsa da dava açabilir.
Yabancı uyruktan kastımız Irak, Suriye, Filipin olabileceği gibi mavi kartla Türk vatandaşlığından çıkmış Türk de olabilir.
Yabancı kişi süresi geçmemiş, geçerli kimlik kartı ile notere veya Türk konsolosluğuna giderek boşanmaya özel vekaletname verir. Dava süresince Türkiyede yaşamasına gerek yoktur. Deport edilmesi de boşanma davasını etkilemez. Şahitleri dinlenir delilleri incelenir ve buna göre mahkeme boşanma davasında karar verir.
Hukuku hafife alan kimi mavi kartlı Türkler eşlerine “ben artık Türk vatandaşı değilim beni boşayamazsın” deyip, dava ile ilgilenmemektedir.
Türkiye’de veya Türk konsolosluğunda vekalet vermeye uygun yabancı kimliği bulunan her yabancı, eşi Türk de olsa yabancı da olsa, Türkiye’de olsa da olmasa da dava açabilir.
2-İkisi de yabancı uyruklu olan kişiler Türkiye’de birbirinden boşanabilir mi?
Eşlerden ikisi de yabancı da olsa Türkiye’de boşanma davası açılabilir. Bu durumda hakim davaya uygulanacak hukuku tespit etmek zorundadır. Hakim uygulanacak hukuku resen tespit eder. Tüm çabalara rağmen boşanma davasında uygulanacak hukuk tespit edilemezse Türk hukuku uygulanır. Yani Türkiye ile alakası olmayan kişilerin Türk Hukukuna göre boşanma ihtimali mevcuttur.
Her iki taraf da boşanmanın ferileri konusunda anlaşmışsa ve duruşmada hazır bulunursa anlaşmalı boşanma da yapabilirler.
Taraflar boşanmanın ferileri konusunda anlaşmaya varamazsa velayet, nafaka, maddi manevi tazminat gibi hususlarda çekişmeli boşanma davaları görülür.
Möhuk madde 5 e göre tarafların müşterek milli hukuku Türk kamu düzenine aykırı ise Türk hukuku uygulanır. Aşağıda da buna ilişkin yakın tarihli yargıtay kararı verilmiştir.
Yani kadınlara eşit haklar tanımayan ülke vatandaşı bir kadın Türkiye’de açacağı boşanma davası ile daha geniş haklar elde edebilecektir.
3-Boşanmanın yasak olduğu ülke vatandaşı Türkiye’de boşanabilir mi?
Boşanmayı yasaklayan kanun Türk kamu düzenine aykırı olacağından, boşanma davasında Türk hukukunun uygulanması sağlanarak boşanma gerçekleştirilebilir. Türkiye’de geçerli bir boşanma kararı olduğu takdirde, boşanması kesinleşen kişi Türkiye’de başkasıyla evlenebilir.
4-Yabancı kişinin Türkiye’de yerleşim yeri yoksa nasıl dava açar?
Möhuk ve medeni kanuna göre boşanma davalarında yetkili mahkeme taraflardan birisinin yerleşim yeri mahkemesidir. Yani boşanacak çiftin her ikisi de yabancıysa, Türkiye’de boşanma davası açmak isteyen yabancı, Tükiye’de bir yerleşim yeri edinmelidir.
Yargıtay 2. Hukuk Dairesi 2010/4537 E, 2011/8105 K, 10.5.2011 T
Davanın tarafları yabancıdır. Yabancı unsur ihtiva eden davalarda Tük mahkemelerinin milletlerarası yetkisini, iç hukukun yer itibarıyla yetki kuralları tayin eder. ( 5718 s. MÖHUK. md. 40 ) iç hukuk, bir davada yer itibarıyla hangi mahkemeyi ( veya mahkemeleri ) yetkili göstermiş ise, bu mahkeme, o davada milletlerarası yetkiye de sahiptir. 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun 168. maddesine göre; boşanma veya ayrılık davaları, eşlerden birinin yerleşim yerinde veya davadan önce son defa altı aydan beri birlikte oturdukları yer mahkemesinde açılır. Bu yerlerden birini seçme hakkı davacıya aittir. Davacı, kendi yerleşim yerinin İstanbul olduğunu ileri sürdüğüne göre, İstanbul’un dava tarihi itibarıyla davacının yerleşim yeri olup olmadığı belirlenmelidir. ……Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü’nden, davacının “yabancılar kütüğünde” kaydının olup olmadığı ve aynı kütükte dava tarihi itibarıyla Türkiye’deki yerleşim yeri adresiyle ilgili bir bilginin bulunup bulunmadığı sorulup tespit edilmeli, kişilerin adres beyan formundaki bildirimlerinin aksi sabit oluncaya kadar geçerli ( Yönetmelik md.13/1 ) olacağı da dikkate alınmalı, bu ve tarafların gösterdikleri tüm deliller birlikte değerlendirilerek sonucuna göre karar verilmelidir. Açıklanan yönler araştırılmadan eksik inceleme ile hüküm kurulması doğru bulunmamıştır.
Yargıtay 2. HD., E. 2022/3764 K. 2022/5114 T. 30.5.2022
MAHKEMESİ : …Bölge Adliye Mahkemesi … Hukuk Dairesi
DAVA TÜRÜ : Boşanma
Taraflar arasındaki davanın yapılan muhakemesi sonunda bölge adliye mahkemesi hukuk dairesince verilen, yukarıda tarihi ve numarası gösterilen hüküm davacı kadın tarafından temyiz edilmekle, evrak okunup gereği görüşülüp düşünüldü:
Tarafların ikisinin de …uyruklu oldukları, Türkiye’de “mülteci” olarak bulundukları dosyadaki belgelerden anlaşılmaktadır. Buna göre dava, tarafları bakımından “yabancılık” unsuru taşımaktadır. Bu durumda davada uygulanacak hukuk, 5718 sayılı Kanun hükümlerine göre tespit edilecektir (5718 s. MÖHUK m. 1). Bu Kanuna göre, boşanma ve ayrılık sebepleri ve hükümleri, eşlerin müşterek milli hukukuna tabidir. Tarafların ayrı vatandaşlıkta bulunmaları halinde müşterek mutat mesken hukuku, bulunmadığı takdirde Türk hukuku uygulanır (m. 14/1). Hakim, Türk Kanunlar ihtilafı kurallarını ve bu kurallara göre yetkili olan yabancı hukuku re’sen uygular. Bu hususta yetkili yabancı hukukun muhtevasının tespitinde tarafların yardımını isteyebilir. Yabancı hukukun olaya ilişkin hükümlerin tüm araştırmalara rağmen tespit edilememesi halinde Türk hukuku uygulanır. Uygulanacak yabancı hukukun kanunlar ihtilafı kurallarının başka bir hukuku yetkili kılması, sadece kişinin hukuku ve aile hukukuna ilişkin ihtilaflarda dikkate alınır ve bu hukukun maddi hukuk hükümleri uygulanır (5718 S.K. m. 2). Mültecilerin Hukuki Statüsüne Dair 1951 tarihli Birleşmiş Milletler Sözleşmesi hükümlerine göre de, mülteciler bulundukları akit Devlet ülkesinde mahkemelere serbestçe ve kolayca müracaat etme hakkına sahip ve adli yardım ve teminat akçesinden muafiyet dahil, mahkemelere müracaat bakımından vatandaş gibi muamele görürler (Söz.md.16). Aynı sözleşme, bu sözleşmede öngörülen, daha müsait hükümler saklı kalmak üzere her akit devletin mültecilere genel olarak yabancılara tanıdığı rejimi bahşedeceğini öngörmüştür (Söz.md.7). Anılan hükümler uyarınca boşanma davasının Türkiye’de açılması ve sonuca bağlanması mümkündür. Mahkemece yapılacak iş; davanın kişi bakımından “yabancı unsur” ihtiva ettiği dikkate alınarak “Türk Milletlerarası Özel Hukuku” hükümlerine göre boşanmada uygulanacak yetkili hukuku re’sen belirlemek (5718 s.MÖHUK.md.2), aynı Kanun hükümleri uyarınca yetkili olan hukukun vatandaşlık esasına göre tayin edildiği hallerde, Kanunda aksi öngörülmemiş ise, mülteciler hakkında yetkili hukuku 5718 sayılı Yasanın 4. maddesinin (a) bendine göre tespit etmek, bu yolla belirlenen yetkili yabancı hukukun Türk kamu düzenine açıkça aykırı olması halinde Türk hukukunu uygulamak (5718 s.MÖHUK.md.5), yetkili hukuk açıklanan şekilde aranıp belirlendikten sonra, tarafların delillerini toplayıp hasıl olacak sonucuna göre karar vermekten ibarettir.
Somut olayda, mahkemenin uyuşmazlığın çözümünde uyguladığı …Cumhuriyeti’ne ait boşanmaya ilişkin mevzuat hükümlerinin kadın ve erkeğe eşit haklar tanımadığı anlaşılmaktadır. Her iki eşin hukukî hakları yönünden eşitlik ilkesini benimseyen ve anayasal güvence (Türkiye Cumhuriyet Anayasası m. 10,41) altında bulunan Türk Medeni Kanunu’na aykırı hükümler içeren yabancı devlete ait bir hukukî düzenleme, Türk kamu düzenine açıkça aykırılık oluşturur. Eş anlatımla, tarafların müşterek milli hukukları Türk kamu düzenine aykırıdır. Bu durumda, Türk hukuku uygulanıp sonucu çerçevesinde bir karar verilmesi gerekirken davacı kadının dava dilekçesinde dayandığı ve ispatladığı vakaların tarafların müşterek milli hukuklarında sayılan boşanma sebepleri arasında yer almadığından bahisle yazılı şekilde karar verilmesi doğru bulunmamış bozmayı gerektirmiştir.
SONUÇ: Yukarıda gösterilen sebeplerle bölge adliye mahkemesinin esastan red kararının KALDIRILMASINA, ilk derece mahkemesi kararının BOZULMASINA, dosyanın ilk derece mahkemesine, karardan bir örneğinin ilgili bölge adliye mahkemesi hukuk dairesine gönderilmesine, oy birliğiyle karar verildi. 30.05.2022
İlgili Kanun
Kamu düzenine aykırılık
MADDE 5 – (1) Yetkili yabancı hukukun belirli bir olaya uygulanan hükmünün Türk
kamu düzenine açıkça aykırı olması hâlinde, bu hüküm uygulanmaz; gerekli görülen hâllerde,
Türk hukuku uygulanır.
Boşanma ve ayrılık
MADDE 14 – (1) Boşanma ve ayrılık sebepleri ve hükümleri, eşlerin müşterek millî
hukukuna tâbidir. Tarafların ayrı vatandaşlıkta olmaları hâlinde müşterek mutad mesken
hukuku, bulunmadığı takdirde Türk hukuku uygulanır.
(2) Boşanmış eşler arasındaki nafaka talepleri hakkında birinci fıkra hükmü uygulanır.
Bu hüküm ayrılık ve evlenmenin butlanı hâlinde de geçerlidir.
(3) Boşanmada velâyet ve velâyete ilişkin sorunlar da birinci fıkra hükmüne tâbidir.
(4) Geçici tedbir taleplerine Türk hukuku uygulanır.
Evlilik malları
MADDE 15 – (1) Evlilik malları hakkında eşler evlenme anındaki mutad mesken veya
millî hukuklarından birini açık olarak seçebilirler; böyle bir seçimin yapılmamış olması hâlinde
evlilik malları hakkında eşlerin evlenme anındaki müşterek millî hukuku, bulunmaması hâlinde
evlenme anındaki müşterek mutad mesken hukuku, bunun da bulunmaması hâlinde Türk
hukuku uygulanır.
(2) Malların tasfiyesinde, taşınmazlar için bulundukları ülke hukuku uygulanır.
(3) Evlenmeden sonra yeni bir müşterek hukuka sahip olan eşler, üçüncü kişilerin
hakları saklı kalmak üzere, bu yeni hukuka tâbi olabilirler.
