İstinabe Nedir?
İstinabe, bir mahkemenin kendi yargı çevresi dışında yapılması gereken bir usul işlemini —örneğin tanık dinleme, keşif yapma veya belge tebliği gibi— başka bir mahkemeden talep etmesi anlamına gelir. Türk hukukunda “istinabe yoluyla delil toplama” olarak da bilinen bu uygulama, hem yurt içi hem de yurt dışı yargı mercileri arasında adli iş birliği sağlamak amacıyla kullanılır. Böylece davanın görüldüğü mahkeme, yetkisi dışında kalan işlemleri başka bir mahkeme aracılığıyla yaptırarak yargılamanın eksiksiz ve etkin biçimde yürütülmesini sağlar.
Türk Hakiminin Yurt Dışına Doğrudan Emir Gönderme Yetkisi Var mıdır?
Türk hakiminin, Türkiye sınırları dışındaki kamu kurumlarına, özel kuruluşlara veya yabancı kişilere doğrudan emir veya talimat gönderme yetkisi bulunmamaktadır. Uluslararası hukukta devletlerin egemenlik ilkesi gereği, bir ülke hakiminin başka bir ülkenin yetki alanında doğrudan işlem yapması mümkün değildir. Bu nedenle Türk mahkemeleri, yurt dışındaki delil toplama veya tebligat işlemlerini “adli yardımlaşma” (istinabe) yolu ile yürütür. Bu süreç, genellikle Dışişleri Bakanlığı ve Adalet Bakanlığı aracılığıyla ilgili yabancı ülkenin yetkili makamlarına iletilen resmi yazışmalarla gerçekleştirilir.
İstinabe Yoluyla Yurt Dışında Tanık Dinlenmesi
Yurt dışında bulunan Türk vatandaşlarının veya yabancı tanıkların dinlenmesi, doğrudan Türk mahkemesi tarafından yapılamaz; bu işlem uluslararası adli yardımlaşma (istinabe) yoluyla gerçekleştirilir. Türk mahkemesi, tanığın bulunduğu ülkenin yetkili adli makamına bir istinabe talebi gönderir. Bu talep, genellikle Adalet Bakanlığı ve Dışişleri Bakanlığı aracılığıyla diplomatik yollardan iletilir. Tanık, bulunduğu ülkedeki mahkeme aracılığıyla, o ülkenin usul kurallarına uygun şekilde dinlenir. Alınan beyanlar resmi tutanak haline getirilerek Türk mahkemesine gönderilir ve davada delil olarak kullanılır.
Boşanma ve Nafaka Davalarında Sosyoekonomik Durum Araştırması
Sosyoekonomik durum araştırması, tarafların gelir düzeyi, yaşam standardı, malvarlığı, çalışma durumu ve sosyal yaşam koşullarının tespit edilmesi amacıyla yapılan incelemedir. Boşanma, nafaka ve tazminat davalarında mahkemeler, adaletli bir karar verebilmek için mutlaka bu raporu talep eder. Bu araştırma genellikle tarafların ikamet ettikleri yer kolluk kuvvetleri tarafından yapılır ve düzenlenen sosyoekonomik durum raporu dosyaya sunulur. Nafaka miktarı ve tazminat tutarları, tarafların ekonomik güçleri dikkate alınarak belirlendiğinden, mahkemenin bu rapor olmadan hüküm kurması mümkün değildir. Rapor, hakimin hakkaniyete uygun bir karar vermesinde temel dayanaklardan biridir.
Yurt Dışında Sosyoekonomik Durum Araştırmasının Yapılma Şekli
Yurt dışında yaşayan taraflar hakkında sosyoekonomik durum araştırması, ilgili ülkenin hukuk sistemine ve Türkiye ile olan adli yardımlaşma usullerine göre farklı şekillerde yapılabilir. Örneğin Almanya’da, Türk mahkemesinin istinabe talebi üzerine kişinin bulunduğu yerdeki mahkeme tarafından ifadesi alınır; kişi mahkeme huzurunda dinlenerek gelir durumu, çalışma koşulları, yaşam standardı ve ailevi yükümlülükleri hakkında sorulara yanıt verir. Bazı ülkelerde ise bu araştırma kolluk makamları veya sosyal hizmet birimleri aracılığıyla yürütülür. Görevliler, ilgili kişiyle birebir görüşme yaparak maddi durumuna ilişkin gözlem ve tespitlerini rapor haline getirir. Hazırlanan bu rapor veya tutanak, diplomatik kanallar üzerinden Türk mahkemesine gönderilerek dosyaya dahil edilir.
Yurt dışında yaşayan kişinin sosyoekonomik durum raporu muhakkak yurt dışında aldırılır.
-Madem benim kendi beyanıma göre ekonomik durumumu belirleyecekler neden Türk mahkemesinde duruşmada benim verdiğim beyana göre işlem yapılmıyor?
Bu bürokrasinin ve kanunların gereği bir prosedür olup sosyoekonomik durum incelemesi gelmeden dava bitmemektedir. Şahsın sosyoekonomik durum beyanının duruşmada alınınca geçersiz olup da kolluk vasıtasıyla veya istinabe yoluyla alınınca hükme esas alınması da bir hukuki garipliktir.
Yurt dışı istinabe talepleri ve sosyoekonomik durum incelemesi talepleri ücrete tabi mi?
Evet. Yurt dışında dinletilecek her bir tanık, mecburen yurt dışından aldırılacak olan sosyoekonomik durum incelemesi gibi işlemler için ilgili ülkeler çeşitli ücretler isteyebilmektedir.
posta masrafı olarak Bakanlık veya dış temsilcilikler aracı kılındığı her bir tebligat veya istinabe talebinde;Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC) için 300 TL, diğer ülkeler için 525 TL posta gideri alınır.
Türk vatandaşlarının en sık münasebeti olan ülkelerden örnek vermek gerekirse almanya’da dinlenecek her bir tanık ve her bir sosyoekonomik durum incelemesi için 250 euro alınır. Bu ücret tercüme ücretinden ayrıdır.
Sosyoekonomik durum araştırması için 250 euro yatırmazsam ne olur?
SED raporu gelmeden dava bitmeyeceğinden kendi kendinize davanızı uzatmış olursunuz. Ayrıca hakim tarafından ara kararı yerine getirmediğiniz için celse cezasına hükmedilebilir.
Celse harcı taraflar veya vekilleri tarafından ertelenmelerine sebebiyet verilen celselerden ötürü ödenir. Devlete ödenir. Asliye mahkemelerinde, idari yargı mercilerinde 615,40TL’den az olmamak üzere dava değerinin Binde 2,27dir.
Karşı taraf SED raporunda tamamen yalan söylemiş, hakim bunları mı dikkate alacak?
Karşı tarafın sed raporundaki beyanları hilafında maddi durumuna dair yazılı deliller sunabileceğiniz gibi tanık da dinletebilirsiniz. Sed raporundan başka gelire dair delil yoksa sed raporu esas alınır.
Konsolosluk kanalıyla tebligat nasıl yapılır?
Mahkeme evrakları tercüme ettirir. Dava dilekçesi cevap dilekçesi cevaba cevap dilkeçesi gibi yazışmaların tercümesini yaptırır Adalet Bakanlığı Uluslararası Hukuk ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü’ne gönderilmek üzere ilgili şehrin Cumhuriyet Başsavcılığına yazı yazar. Bu kanalla tercümesi taptırılan evraklar ilgili ülke konsolosluğuna gönderilir.
Avrupadaki kişi tebligat ücretinin ödeyip de almazsa ne olur?
Tebligatın alınması için konsolosluğa davet yazısı ulaştığı andan itibaren 30 gün içinde tebliğ yapılmış sayılır.
Mahkemenin Yurt Dışı İstinabe İle İlgili İstediği Teminat Nedir?
Mahkeme şu şekilde teminat dilekçesi isteyebileceği gibi belli miktarda paranın depo edilmesini de isteyebilir
TAHHÜTNAME
17/12/2010 tarihli ve 27788 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Adalet Bakanlığı’nın Yurt Dışı Tebligat ve İstinabe Taleplerinde Uyulması Gereken Usul ve Esaslara Dair Tebliği ile ilgili diğer mevzuat hükümleri gereğince, yurt dışı istinabe işlemleri nedeniyle doğabilecek tüm masrafların tarafımızca karşılanacağını taahhüt ederiz.
Aynı anda aynı kişi aleyhinde yürüyen birden fazla davam var her bri için ayrı sosyoekonomik durum değerlendirmesi gerekir mi?
Bu mahkemenin takdirindedir. Her dava için aynı şahitler de olsa farklı konularda ayrı ayrı dinleneceğinden her bir dava için 250şer euro ayrıca yatırmanız gerekebilir.
Türkiye ile arasında tenfiz anlaşması olan ülkeler hangileridir?
Türkiye, kimi ülkelerle mütekabiliyet esası gereğince mahkeme kararlarını tanımak üzere anlaşma yapmıştır. Bu ülkelerde verilen mahkeme kararları Türk kanunlarını ihlal etmediği sürece Türkiye’de tanınır ve tenfiz edilir. Mahkeme kararlarının Türk kamu düzenini ihlal edip etmediğinin tespiti için Türkiye’de yargılama yapılır. Bu anlaşma mahkeme kararları için geçerlidir. Valilik kararı, noter kararı, idari merci kararı için tanıma tenfiz yapılmaz.
Türkiye ile arasında tanıma tenfiz anlaşması bulunan ülekler şunlardır:
Almanya, Hollanda, Fransa, Rusya, Belçika, İtalya, Romanya, Tunus, KKTC, Avusturya, Irak, Polonya, Ürdün, Cezayir, Azerbaycan, , Arnavutluk, Çin, Gürcistan, Ukrayna, Suriye, İsviçre, İran, İngiltere, Yunanistan, Amerika Birleşik Devletleri, İzlanda, Japonya, Portekiz, Ermenistan, Estonya, Litvanya, Sırbistan, , Macaristan, Slovakya, Makedonya, Hırvatistan, Bosna Hersek, Bulgaristan, İspanya, Moldova, Kazakistan, Tacikistan, Finlandiya
Türkiye ile arasında apostille şerhinden muaflık anlaşması bulunan ülkeler şunlardır:
Hırvatistan, Arnavutlu, Gürcistan, Rusya, Ukrayna, Kuveyt, Makedonya, Litvanya, Macaristan, Özbekistan, Tacikistan, Avusturya”
Türkiye ile arasında istinabe anlaşması olan ülkeler şunlardır:
Almanya, ABD, Arnavutluk, Avustralya, Avusturya, Azerbaycan, Belarus, Bosna Hersek, Bulgaristan, Cezayir, Çek Cumhuriyeti, Çin, Fas Krallığı, Gürcistan, Hırvatistan, Hindistan, Irak, İngiltere, İran, İsviçre, İtalya, Kanada, Karadağ, Kazakistan, Kırgız Cumhuriyeti, Kuveyt, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, Litvanya, Macaristan, Makedonya, Mısır, Moğolistan, Moldova, Özbekistan, Pakistan, Polonya, Romanya, Sırbistan, Slovakya, Slovenya, Suudi Arabistan, Tacikistan, Tunus, Türkmenistan, Ukrayna, Umman, Ürdün
Yabancılık sebebine bağlı teminat yatırmaktan muaf ülkeler şunlardır:
Almanya, Arjantin, Arnavutluk, Avusturya, Belarus (Beyaz Rusya), Belçika, Bosna Hersek, Çek Cumhuriyeti, Çin (sadece Makau Özerk Bölg.), Danimarka, Ermenistan, Fas, Finlandiya, Fransa, Hırvatistan, Hollanda, İspanya, İsrail, İsveç, İsviçre, İtalya, İzlanda, Japonya, Karadağ, Kazakistan, Kırgızistan, Kuzey Makedonya, Letonya, Litvanya, Lübnan, Lüksemburg, Macaristan, Mısır, Moğolistan, Moldova Cumhuriyeti, Norveç, Özbekistan, Polonya, Portekiz, Romanya, Rusya Federasyonu, Sırbistan, Slovakya, Slovenya, Surinam, Ukrayna, Vatikan