Memur tayin hakkı, devlet memurlarının belirli koşullar altında veya kendi isteğine bağlı olarak görev yerlerinin değiştirilmesini talep etme hakkıdır.
Bu hak, memurların kişisel, ailevi, sağlık ya da hizmet gereklerine dayalı nedenlerle başka bir il veya ilçede görev yapabilmesine olanak tanır.
Yer değiştirme (tayin) işlemlerine ilişkin temel hükümler 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 72. maddesinde düzenlenmiştir. Ayrıca, her kurumun kendi yönetmelikleriyle tayin süreçleri ve başvuru usulleri ayrıntılı biçimde belirlenmiştir.
Ancak her tayin talebi idare tarafından kabul edilmez. Tayin işleminin yapılabilmesi için kanunda ve ilgili yönetmeliklerde öngörülen belirli şartların sağlanması gerekir.
Aşağıda, memur tayin hakkının yasal dayanakları, hangi hallerde tayin talebinde bulunulabileceği, tayin taleplerinin reddedilmesi durumunda izlenebilecek hukuki yollar ve başvuru sürecinde dikkat edilmesi gerekenler ayrıntılı olarak ele alınmaktadır.
657 Sayılı Kanun ve Yer Değiştirme Yönetmeliği
Memurların tayin hakkı, esas olarak 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 72. maddesi ile düzenlenmiştir. Bu madde, devlet memurlarının görev yerlerinin hangi durumlarda değiştirilebileceğini ve yer değiştirme suretiyle atamaların hangi esaslara göre yapılacağını belirler.
Bunun yanı sıra, uygulamayı detaylandıran “Devlet Memurları Yer Değiştirme Suretiyle Atanmalarına İlişkin Yönetmelik” de yürürlüktedir. Bu yönetmelik, kurumların hizmet ihtiyaçlarına ve personel dengelerine göre farklı tayin sebeplerini ve usullerini açıkça ortaya koyar.
Bazı bakanlıklar ve kamu kurumları — örneğin Sağlık Bakanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı veya Adalet Bakanlığı — kendi özel görev alanlarına özgü tayin yönetmelikleri çıkararak uygulamayı daha ayrıntılı hale getirebilir.
Bu tür düzenlemeler kapsamında memurlara; öğrenim nedeniyle tayin, eş durumu tayini, sağlık mazereti tayini gibi özel haklar da tanınmaktadır.
Memur Hangi Hallerde Tayin Talep Edebilir?
Memurlar, bazı özel durumlar ortaya çıktığında görev yerlerinin değiştirilmesini talep etme hakkına sahiptir. Aşağıda, tayin talebinin yaygın ve kabul görmüş gerekçeleri sıralanmıştır. Ancak her kurumun ve hizmet alanının uygulama farklılıkları olabileceğini unutmamak gerekir.
Öğrenim Nedeniyle Tayin
Memur, ikinci bir üniversite, yüksek lisans veya doktora programına kabul edildiğinde, eğitim imkânlarına erişim ve kariyer gelişimi gerekçeleriyle tayin talebinde bulunabilir.
Her ne kadar kanunda açık bir düzenleme olmasa da, birçok kurum kendi yönetmeliklerinde bu tür tayin haklarını tanımaktadır.
Boşanma Nedeniyle Tayin
Kanunda doğrudan bir düzenleme olmasa da bazı kamu kurumları, memurun eşinden boşanması durumunda tayin hakkı tanır.
Sağlık bakanlığı boşanma durumunda tayin hakkı veren idarelerden biridir. cMilli Eğitim Bakanlığına bağlı çalışan memurların böyle bir hakkı yoktur.
Eş Durumu Nedeniyle Tayin
Memurun eşinin aynı il veya görev yerinde çalışmak istemesi durumu, eş durumu tayini olarak adlandırılır. Bu hak, hem eşin memur olması durumunu hem de memur olmayan eşlerin (SGK veya Bağ-Kur kapsamında çalışan eşler) yanına geçme taleplerini kapsayabilir.
- Eşi memur olanlar: Memur eş, eşinin görev yaptığı il veya ilçede atanma talebinde bulunabilir. Kurumlar, eş durumu tayinini değerlendirirken genellikle eşin göreve başlama tarihi, kadro durumu ve hizmet süresini göz önünde bulundurur.
- Eşi memur olmayanlar (SGK veya Bağ-Kur kapsamında çalışan eşler): Memur, eşinin bağlı bulunduğu sosyal güvenlik kurumuna göre yanına geçme talebinde bulunabilir. Bu durumlarda çoğu kurum, memurun belirli bir prim ödeme süresi (örneğin 360 gün) ve hizmet süresi gibi ek şartları yerine getirmesini şart koşabilir.
- Sigortalılığın Devamı: Eşin sigortalılığı, başvuru tarihi itibarıyla devam ediyor olmalıdır. Bu durum, SGK’dan alınacak belgede açıkça belirtilmelidir.
- Çalışma Durumu: Eşin, tayin talep edilen yerdeki işyerinde hâlâ çalışıyor olması gerekmektedir. Bu durum, bağlı bulunduğu vergi dairesi veya ilgili meslek kuruluşundan alınacak işyerinin faaliyette olduğunu gösterir belge ile kanıtlanmalıdır.
Bu şartlar, genel bir çerçeve sunmakta olup, her kurumun kendi yönetmeliği ve uygulama esasları farklılık gösterebilir. Özellikle Sağlık Bakanlığı gibi bazı kurumlar, özel düzenlemeler getirebilir. Örneğin, Sağlık Bakanlığı Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliği’ne göre, eşi özel sektörde çalışan sağlık personelinin eş durumu nedeniyle tayini için son dört yıl içinde 720 gün sosyal güvenlik primi ödemiş olması ve hâlâ çalışıyor olması gerekmektedir.
Sonuç olarak, eş durumu tayini talepleri, hem eşin memur olup olmamasına hem de memurun hizmet ve prim durumuna göre kurum tarafından değerlendirilir.
Sağlık Nedeniyle Tayin Talebi
Memurlar, kendi sağlık durumları ya da yakın aile bireylerinin (eş, çocuk, anne veya baba) ciddi sağlık sorunları nedeniyle mevcut görev yerinde gerekli tedavi imkânlarına ulaşamıyorlarsa, sağlık mazeretine dayalı tayin talebinde bulunabilirler.
Bu hak, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 72. maddesi ve ilgili kurumların yer değiştirme yönetmeliklerinde düzenlenmiştir.
Sağlık gerekçesiyle tayin taleplerinde, kamu hizmetinin aksamaması kadar, memurun ve ailesinin yaşam hakkı ile sağlık hakkı da gözetilir.
Tayin Talebinin Kabul Edilmesi İçin Gereken Şartlar
- Resmî Sağlık Kurulu Raporu:
Tayin talebi, tam teşekküllü bir devlet hastanesinden alınmış “yer değişikliği gerektirir” ibaresi içeren sağlık kurulu raporu ile desteklenmelidir. Tek hekim raporu genellikle yeterli kabul edilmez. - Tedavi İmkânlarının Yetersizliği:
Mevcut görev yerinde ilgili hastalığın tedavisi için yeterli sağlık kuruluşu, uzman hekim veya ekipman bulunmadığının belgelenmesi gerekir.
Örneğin; kanser tedavisi, organ nakli, nörolojik veya kalp-damar rahatsızlıkları gibi özel branşlarda uzmanlaşmış merkezlerin olmaması durumunda bu gerekçe güçlü kabul edilir. - Yakın Aile Bireylerinin Durumu:
Sağlık gerekçesi yalnızca memurun kendi hastalığıyla sınırlı değildir. Eşi, çocukları, anne veya babasının bakıma muhtaç veya sürekli tedavi gerektiren bir rahatsızlığı varsa da tayin talebinde bulunulabilir.
Bu durumda, ilgili kişinin memurla fiilen birlikte yaşadığı veya bakımının memur tarafından sağlandığı belgelerle kanıtlanmalıdır. - Kurum İçi ve Kurumlar Arası Uygulama Farklılıkları:
Bazı kurumlar (örneğin Sağlık Bakanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı) sağlık mazeretlerine ilişkin ek yönetmelikler yayımlamıştır. Bu kurumlarda, tayin talepleri genellikle Mazeret Grubu Atamaları kapsamında değerlendirilir.
Sağlık Nedeniyle Tayin Talebinin Reddi Halinde
Eğer idare, sağlık raporuna rağmen tayin talebini reddederse; memur, bu işlemin hukuka aykırı olduğunu düşünüyorsa idari dava açabilir.
Bu durumda:
- Yürütmenin durdurulması talebiyle birlikte iptal davası,
- Gerekiyorsa tazminat davası açılması mümkündür.
Mahkemeler, özellikle resmî sağlık kurulu raporu mevcutsa ve idarenin bunu dikkate almadığı tespit edilirse, çoğunlukla memur lehine karar vermektedir.
Güvenlik veya Risk Durumu Nedeniyle Tayin Talebi
Bazı memurlar görev yaptıkları yerde güvenlik riski altında bulunabilir. Özellikle terör tehdidi, organize suç faaliyetleri, şiddet veya takip riski olan bölgelerde görev yapan memurlar, can güvenliği gerekçesiyle tayin talebinde bulunabilirler.
Bu durumlarda idare, sadece kamu hizmetinin sürekliliğini değil, aynı zamanda memurun yaşam hakkı ve güvenliğini de korumakla yükümlüdür.
6284 Sayılı Kanuna Göre İş Yerinin Değiştirilmesi Talebi
6284 sayılı Ailenin Korunması ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun, aile içi şiddet veya tehdit altındaki kişilere koruma tedbiri sağlar.
Bu kanun kapsamında, şiddet mağduru kamu görevlilerinin iş yerinin değiştirilmesi, başka bir kuruma veya ile atanması da mümkündür.
Kimler Yararlanabilir?
- Şiddet mağduru memur,
- Şiddet mağdurunun eşi, çocukları veya diğer aile bireyleri,
- Boşanma sürecinde tehdit veya taciz riski altında olan taraflar.
Nasıl Uygulanır?
6284 sayılı Kanun kapsamında:
- Aile Mahkemesi hâkimi, iş yerinin değiştirilmesine karar verebilir.
- Bu karar, memurun bağlı olduğu kuruma gönderilir ve kurum derhal uygulamakla yükümlüdür.
- Tayin işlemi, klasik idari bir yer değişikliği değil; geçici veya kalıcı nitelikte bir koruma tedbiri sayılır.
Bu nedenle idare, bu kararı uygularken ayrıca takdir yetkisi kullanamaz.
Karar doğrudan uygulanır ve memurun can güvenliğini korumak amacıyla gerçekleştirilir.
Boşanma Davasında Güvenlik Nedeniyle Tayin Talebi
Boşanma davaları, taraflar arasında duygusal ve fiziksel gerilimin arttığı, zaman zaman tehdit veya şiddet riskinin ortaya çıktığı süreçler olabilir.
Bu gibi durumlarda, özellikle kadın memurlar açısından, iş yerinin değiştirilmesi önemli bir koruma aracıdır.
Boşanma Davasında Tayin Talebi Nasıl Yapılır?
- Boşanma sürecinde tehdit, şiddet veya takip riski bulunan memur, Aile Mahkemesi’ne başvurarak iş yerinin değiştirilmesi tedbiri talep edebilir.
- Talep, doğrudan hakim kararıyla veya savcılığın yazılı istemiyle uygulanabilir.
- Mahkeme, gerekli görürse bu kararı 6284 sayılı Kanun’un 5. maddesine dayanarak verir ve kurumun derhal uygulamasını ister.
Bu durumda yapılan tayin işlemi, idarenin isteğine değil, mahkeme kararına dayanır.
Dolayısıyla, memurun görev yeri değişikliği bir koruma tedbiri niteliğindedir ve öncelikli olarak uygulanır.
6284 Sayılı Kanuna Göre Memurun Tayin Hakkı
6284 sayılı Kanun uyarınca alınan tayin kararları:
- Koruma kararı süresi boyunca geçerlidir,
- Gerekli görüldüğünde kalıcı hâle getirilebilir,
- Aynı zamanda eş veya çocukların güvenliğini sağlamak için de uygulanabilir.
Bu düzenleme, kamu görevlilerinin yalnızca hizmet gerekleriyle değil, hayati güvenlik riskleriyle de tayin hakkı bulunduğunu açıkça ortaya koyar.
Güvenlik Nedeniyle Tayin Hakkı İstenirken Sunulması Gerekenler
Bu talebin sunulması harca tabi değildir. Avukatlı başvuruda sadece vekalet pulu ve harcı alınmaktadır Bu rakam 2025 yılı için 225 liradır.
Güvenlik nedeniyle iş yeri değişikliği talebinin olumlu sonuçlanması için riskin ciddi olması ve delillerle ıspatlanması beklenir. Yani boşanma davasında aldırılan sıradan uzaklaştırma kararına dayanılarak yapılan tayin taleplerini artık çoğu idare kabul etmemektedir. Güvenlik nedenine dayalı iş yeri değişikliği talebi ile birlikte şiddet hususunda delillerinde sunulması beklenmektedir.
Tayin Talebinin Reddedilmesi ve Hukuki Yollar
Bir memurun tayin talebi, idare tarafından açık bir ret kararıyla veya zımni (örtülü) ret yoluyla reddedilebilir.
Bu durumda memur, hukuki yolları kullanarak idari yargı mercilerinde dava açma hakkına sahiptir.
Açık Ret ve Zımni Ret (Sessiz Ret) Nedir?
Tayin talebi üzerine idare, başvuruyu yazılı olarak reddedebilir.
Bu durumda, ret kararının memura tebliğ edildiği tarihten itibaren 60 gün içinde dava açılması gerekir.
Ancak bazen idare, memurun dilekçesine açık bir yanıt vermez.
İdarenin sessiz kalması durumunda, başvurunun yapıldığı tarihten itibaren 60 gün geçmesiyle birlikte “zımni ret” (örtülü ret) kararı oluşur.
Bu durumda da memur, zımni ret süresinin dolduğu tarihten itibaren 60 gün içinde dava açabilir.
Örnek:
Bir memur 1 Mart’ta tayin talebinde bulunduysa, idare 60 gün boyunca yanıt vermezse, 1 Mayıs itibarıyla zımni ret oluşur.
Bu durumda, memurun dava açma süresi 1 Mayıs’tan itibaren 60 gündür.
Dava Açma Süreci ve Talepler
Tayin talebinin reddine karşı açılacak davalar, idare mahkemelerinde görülür.
Dava dilekçesinde, reddedilen işlemin hukuka aykırı olduğu, eşitlik ilkesine, hizmet gereklerine veya kamu yararına aykırı biçimde tesis edildiği gerekçeleriyle ileri sürülmelidir.
Delil olarak;
- Başvuru dilekçesi ve tarih bilgisi,
- İdarenin ret cevabı (veya cevapsız kalma durumu),
- Gerekçeyi destekleyen belgeler (örneğin sağlık raporu, SGK prim dökümü, eğitim belgesi vb.) sunulmalıdır.
Bu tür davalarda genellikle iki temel talep birlikte ileri sürülür:
- Tayin talebinin reddine ilişkin işlemin iptali,
- Yürütmenin durdurulması (işlemin dava süresince askıya alınması).
Mahkemenin Değerlendirme Kriterleri
Mahkeme, tayin talebinin reddini incelerken şu ölçütleri dikkate alır:
- Kamu yararı ve hizmet gerekleri,
- Memurun kişisel durumu (sağlık, aile birliği, güvenlik vb.),
- Eşitlik ve hakkaniyet ilkeleri,
- Kurumun norm kadro durumu,
- Usul ve yetki kurallarına uygunluk.
Eğer mahkeme, tayin talebinin reddinin yetersiz gerekçeyle yapıldığını veya idarenin takdir yetkisini keyfi kullandığını tespit ederse, işlemin iptaline karar verir.
Zımni Ret Davalarında Dikkat Edilmesi Gerekenler
Bu nedenle, memurun sürelere dikkat etmesi ve gerekirse ön inceleme başvurusu veya dava dilekçesi hazırlığı yapması önemlidir.
Zımni ret oluştuğu anda (yani 60 günün sonunda) dava açma hakkı doğar; ancak bu hak 60 gün içinde kullanılmazsa süre kaçırılmış olur.
İdare daha sonra açık bir ret cevabı verse bile, zımni ret süresi işlemeye devam eder.