Eşiniz ölüm tehlikesi içinde kaybolduysa — örneğin savaş, sel, kaza gibi hayati risk taşıyan bir olay sonrası kendisinden haber alınamıyorsa — gaiplik kararı için mahkemeye başvurabilir ve buna bağlı olarak evliliğin feshi yoluna gidebilirsiniz.
Ancak, eşiniz yalnızca evi terk etmiş ve kendisinden uzun süredir haber alınamıyor fakat ortada bir ölüm tehlikesi yoksa, bu durumda gaiplik kararı alınması mümkün değildir. Böyle bir durumda izlenen yol:
- Boşanma davası açmak,
- Eşin MERNİS (adres kayıt sistemi) adresine veya ilanen tebliğ yapılması yoluyla boşanma sağlanabilir.
Eşiniz depremde, selde, uçak kazasında, gemi kazasında, çatışmada, savaşta kaybolmuşsa mernis adresine tebliğ çıkartarak boşamaya çalışmanız doğru olmayacaktır. Bekar statüsüne geçmeniz için gaiplik nedeniyle evliliğin feshi davası açılması gerekir.
1. Gaiplik Şartları Nelerdir?
Gaiplik, ölüm tehlikesi içinde kaybolmuş veya uzun süredir kendisinden haber alınamayan ve ölüm ihtimali yüksek olan kişiler hakkında mahkeme tarafından verilen kararla kişiliğe hukuken son verilmesi durumudur. Bu karar, kendiliğinden değil, mahkeme kararıyla alınabilir.
a. Ölüm Tehlikesi İçinde Kaybolma
Bir kişi, örneğin savaş, doğal afet, deniz kazası gibi hayati tehlike taşıyan bir olay sırasında kaybolmuşsa, kaybolmasından itibaren en az 1 yıl geçtikten sonra ilgililer mahkemeye başvurarak gaiplik kararı talep edebilir.
b. Uzun Süredir Haber Alınamama
Bir kişiden uzun süredir haber alınamıyorsa ve yaşamıyor olma ihtimali varsa, son haber alma tarihinden itibaren 5 yıl geçmesi halinde mahkemeye başvuru yapılabilir.
2. Gaiplikte Evlilik Kendiliğinden Sona Erer mi?
Gaipliğine karar verilen kişinin eşi, mahkemece evlilik feshedilmedikçe yeniden evlenemez. Evliliğin feshine ilişkin süreç şu şekildedir:
- Gaiplik başvurusuyla birlikte veya ayrıca evliliğin feshi davası açılabilir.
- Bu dava, eşin yerleşim yeri aile mahkemesinde görülür.
- Evliliğin feshi halinde de kadın açısından 300 günlük iddet (bekleme) süresi uygulanır.
⚠️ Bu süre, ölüm tehlikesi içinde kaybolma veya son haber alma tarihinden itibaren başlar. Bu süre içinde çocuk doğarsa, çocuk gaipin nüfusuna kaydedilir.
Not:Gaiplikte, sağ kalan eş yeniden evlenmek ve mirasçılarına mal rejimi tasfiyesi davası açmak istiyorsa evliliğin feshi istemelidir. Sağ kalan eş gaip eşin mirasından mirasçı sıfatıyla pay almak istiyorsa ve yeniden evlenme gibi bir gayesi yoksa beklemelidir.
3. Gaiplikte Mirasın Durumu
Gaiplik kararıyla birlikte, miras tıpkı ölüm halindeki gibi açılır. Ancak uygulamada önemli bir fark vardır:
- Mirasçılar, terekeye ancak teminat göstererek sahip olabilir.
- Teminat süresi, kaybolma durumuna göre değişir:
| Durum | Teminat Süresi |
|---|---|
| Ölüm tehlikesi içinde kaybolma | 5 yıl |
| Uzun süredir haber alınamama | 15 yıl |
| Her durumda üst sınır | Gaibin 100 yaşına varması |
🔁 Gaip daha sonra ortaya çıkarsa, mallarını geri isteme hakkına sahiptir. Mirasçılar iyi niyetli ise yalnızca ellerinde kalan kısmı vermekle yükümlüdür.
4. Uygulamadaki Durumu
Geçmişte uygulamada pek karşılaşılmayan gaiplik, tıpkı kayyumluk gibi teorik düzeyde kalmış bir konuydu. Ancak iklim değişikliği, seller ve doğal afetlerin artması, bu kuruma olan ihtiyacı günümüzde artırmaktadır.
Sonuç
Gaiplik, kaybolan kişinin yaşamdan fiilen kopmuş olması ancak ölümünün ispat edilememesi halinde başvurulan istisnai bir hukuki yoldur. Evlilik birliği, miras paylaşımı ve gaibin haklarının korunması açısından önemli sonuçlar doğurur. Bu nedenle gaiplik başvurusu ve ilgili işlemler mutlaka bir hukuk uzmanı rehberliğinde yürütülmelidir.
Sıkça Sorulan Sorular (SSS) – Gaiplik ve Evliliğin Feshi
🔹 Eşim uzun süredir kayıp, doğrudan gaiplik kararı alabilir miyim?
Hayır. Eşinizin sadece kaybolmuş olması gaiplik kararı için yeterli değildir. Ölüm tehlikesi (örneğin deprem, savaş, deniz kazası) bulunmuyorsa, gaiplik değil boşanma davası yoluna gidilmelidir.
🔹 Eşim ölüm tehlikesi içinde kaybolduysa hangi yolu izlemeliyim?
Bu durumda, gaiplik başvurusu yapabilir ve aynı süreçte veya sonrasında evliliğin feshi davası açabilirsiniz. Bu işlem sonucunda yeniden evlenme ve miras paylaşımı mümkün olur.
🔹 Gaiplik kararı alınca evlilik kendiliğinden sona erer mi?
Hayır. Gaiplik kararı tek başına evliliği sona erdirmez. Evliliğin sonlanması için mahkemeden ayrıca evliliğin feshi kararı alınması gerekir.
🔹 Gaip eşin mirası hemen paylaşılır mı?
Miras açılır ancak mirasçılara teminat karşılığında teslim edilir. Teminat süresi;
- Ölüm tehlikesi hâlinde: 5 yıl
- Uzun süre haber alınamama hâlinde: 15 yıl
- Her durumda en fazla: Gaibin 100 yaşına kadar
🔹 Gaip eş sonradan geri dönerse mirasını talep edebilir mi?
Evet. Gaip daha sonra ortaya çıkarsa, herhangi bir süreye bağlı olmaksızın mallarını geri isteme hakkına sahiptir. Mirasçılar iyi niyetliyse yaptıkları harcamadan sonra ellerinde kalan kısmı iade etmekle yükümlüdür.
🔹 Gaip eşten boşanmak için nerede dava açılır?
Evliliğin feshi davası, sağ kalan eşin yerleşim yeri aile mahkemesinde açılır.
🔹 Evliliğin feshi sonrası yeniden evlenmek isteyen eş ne kadar beklemelidir?
Kadın eş için 300 günlük iddet süresi geçerlidir. Bu süre, ölüm tehlikesi içindeki kaybolma veya son haber alma tarihinden itibaren işlemeye başlar. İddet müddetini kaldırmak içn dava açıp gebelik testi vereblir.
🔹 Eşim depremde kayboldu ama ölüm teyidi yok, boşanma davası açabilir miyim?
Hayır. Bu gibi durumlarda boşanma değil, gaiplik ve evliliğin feshi davası açılması gerekir. Zira ortada ölüm tehlikesi söz konusudur.